Maar dat maakt uiteindelijk voor het betoog weinig uit. M’n punt is dat we als milieukundigen/milieuprofessionals aan onze stand verplicht zijn ons uit te spreken:
speaking truth to power. Dat zijn we altijd al, maar in rechts-reactionaire en populistische tijden, met aan kabinet dat het niet zo nauw neemt met de waarheid en dat een antidemocratische, antikennis-en antiduurzaamheidsagenda probeert door te voeren, is die morele plicht nog zwaarder dan anders. Kijk, wij milieukundigen wéten dingen, hè? En dan moeten we die ook naar voren brengen, ook als de belanghebbenden en machtigen die niet willen horen. Dat is natuurlijk niet uniek voor ons genus: ook loodgieters weten dingen, en artsen, en chef-koks, en journalisten. Andere dingen, die voorandere gremia relevant zijn en waar nodignet zozeer naar voren moeten worden gebracht. Als een arts bij een roker longkanker constateert, heeft de dokterde plicht dat te vertellen, behandelingen met hun mogelijke consequenties te bespreken met de patiënt, en te adviseren een paar voor de hand liggende stappen te nemen, zoals stoppen met roken. De keuze blijft aan de patiënt, maar de plicht tot kennis delen, ook als de patiënt de boodschap niet direct wenst te horen, blijft bij de arts. Nu zitten we met een kabinet dat niet wenst te horen dat natuur en klimaat ernstig ziek zijn, en dat het beter is om te stoppen met roken. Dat heeft nogal wat consequenties voorde toekomst, maar ook voor de arts, in casu voor ons als milieukundigen die de diagnose reeds lang geleden hebben gesteld. Eerdere kabinetten luisterden soms wel, soms niet. Mijn indruk is dat dit kabinet bij uitstek een ploeg van ontkenning is. De PVV weigert nog steeds de wetten van de fysica te erkennen die bepalen dat het klimaat opwarmt als deconcentratie van broeikasgassen toeneemt. De BBB trotseert de ecologische wetten die bepalen dat door stikstofdeposities, wateronttrekking, bestrijdingsmiddelen, verandering van landgebruik, klimaatveranderingen andere drukfactoren de biodiversiteit achteruit gaat, wat uiteindelijk ook de landbouwproductiviteitzelf doet dalen, en ook andere sectoren met hogere toegevoegde waarde in hun ontwikkeling beperkt. De minister van Landbouw en nog zo wat wil het woord transitie niet horen, en haar BBB-voorvrouw Van der Plas zwatelt er lustig op los als ze met keuzes en afwegingen wordt geconfronteerd. Het ooit zo trotse departement van ooit VROM, nu Infrastructuur en Water staat is geheel in handen van de PVV, en alles wat met natuur en ruimte te maken heeft is in handen van de BBB. Dit ‘dwingt’ ons milieukundigen en milieuprofessionals ons te blijven uitspreken en te delen wat we weten, inzichtelijk te maken wat de gevolgen van de huidige koers zijn, én alle rechtsstaat ondermijnende acties aan de kaak te stellen, omdat met een gemankeerde rechtstaat en democratie duurzaamheid sowieso kansloos is. Democratisch kan ook voor een ecologische ramkoers worden gekozen, dat zien we nu en hebben we eerder gezien. Ook dan moet de democratie worden gerespecteerd. Maar de burgers en politici moeten wel steeds en assertief worden geïnformeerd over de keuzes en hun gevolgen. Wij wéten dingen. Daar moeten we de samenleving mee confronteren voor de realiteit dat zelf doet.

Jan Paul van Soest

Verschenen in tijdschrift Milieu, oktober 2024