“Gas winnen onder de Waddenzee, dat doe je toch niet?” schrijft de Waddenvereniging op haar website, en geeft vier argumenten: 1. Bodemdaling, die bovenop de zeespiegelstijging het risico voor de natuur vergroot. 2. Groot risico op vervuiling. 3. Winning en gebruik van gas leidt tot opwarming van de aarde. 4. De langetermijneffecten zijn onzeker.  

Begrijp me goed: ik ga niet over de afweging, dat is een maatschappelijke en politieke kwestie. Waar ik me wel altijd hard voor heb gemaakt is adequate informatie om de afweging op te baseren. Vanuit die rol wijs ik er nog maar eens op dat de argumenten in het publieke debat tegen die winning nogal eenzijdig, en deels dubieus zijn.  

Maar ja, het bekt zo makkelijk, hè, ‘tegen Waddengas’? Bij het verbranden van gas komt het broeikasgas CO2 vrij en meer CO2 in de atmosfeer zorgt voor opwarming, tegenwoordig is iedereen van die fysische feiten op de hoogte, behalve dan aanhangers van PVV en FvD. Gas dat gewonnen wordt, wordt ook een keer verbrand, da’s logisch, en niet gewonnen gas kan ook niet verbrand worden. Maar ja, wetende hoeveel gas wereldwijd wordt verbruikt en gewonnen is tevens duidelijk dat zelfs bij maximale en verhoogde inzet op de energietransitie, nog heel veel fossiel, zij het in afnemende mate, gebruikt blijft worden. Alle mondiale scenario’s die de opwarming tot 2 graden beogen te beperken laten dat ook zien. Dan gaat eerst kolen uit de energiemix, en olie, en als laatste gas. Bij een optimaal gekozen instrument dat zou sturen op de CO2-footprint van (kolen, olie en) gas over de gehele keten van winning tot gebruik zou bij uitstek Nederlands gas zo ongeveer als laatste uit de mix worden gestoten. Omdat de CO2-footprint lager is dan van gas uit tal van andere landen. Dus om nu uitgerekend te bepleiten dat een Nederlands gasvoorraad, het gaat om het veld bij het Friese dorp Ternaard dat verder goeddeels onder de Waddenzee ligt, in de grond moet blijven zitten is enkel vanuit klimaatoogpunt beredeneerd geen goed argument. De CO2-uitstoot van het mondiale energiesysteem wordt er groter door in vergelijking met wel winnen van dit gasveld. Maar wie werkelijk zeer klimaatbezorgd is zou moeten pleiten voor winning van het Ternaardveld in combinatie met CO2-afvang en -opslag bij gebruik, te regelen via bijvoorbeeld een Carbon Takeback Obligation CTBO.  

Argument 3 is dus eenzijdig en onjuist.  

Dan argument 1, bodemdaling en zeespiegelstijging. Dat houdt ook geen stand. Zeker, door gaswinning daalt de bodem, en ja de zeespiegel stijgt (door klimaatopwarming). Maar daarbij moet wel worden vermeld dat het Waddensysteem een dynamisch, zeg maar homeostatisch systeem is dat een bodemdaling steeds zelf corrigeert. Sterker nog, momenteel stijgt de waddenbodem per saldo. Dat herstelvermogen blijft intact ook bij doorgaande zeespiegelstijging. Alleen kan de zeespiegel op zeker moment zo hard gaan stijgen dat het zelfcorrigerend vermogen stopt. Modellering van waddensysteem en zeespiegelstijging laat zien dat de gaswinning allang klaar is voor het zover is. Tot die tijd is gaswinning dus geen extra risico in combinatie met zeespiegelstijging, de aard van het systeem is zo dat bodemdaling gewoon vanzelf wordt goedgemaakt. Winning volgens het zogeheten hand-aan-de-kraanprincipe geeft nog eens extra zekerheid (maximeer de toelaatbare bodemdaling vooraf als ‘natuurgebruiksruimte’, mocht die daling onverwacht tot groter dreigen te worden dan die ruimte, schroef dan de winning terug). Een onafhankelijke expertgroep heeft dat onlangs nog eens bevestigd: zo werkt het, en het werkt goed. De Waddenvereniging geeft op haar site wel haar eigen notitie over bodemdaling en zeespiegelstijging, maar verzuimt te melden dat een expertgroep die conclusies gewogen en te licht bevonden heeft. Daarmee is ook argument 4 dat de langetermijneffecten te onzeker zijn van tafel: er is juist heel veel zeker: op de lange termijn verdrinkt de Waddenzee, maar bodemdaling door gaswinning draagt daar niet aan bij. En in het hand-aan-de-kraanprincipe zit het voorzorgbeginsel al ingebakken in de toebemeten natuurgebruiksruimte.  

Verder geldt mutatis mutandis hetzelfde: zolang nog fossiele brandstoffen gebruikt en gewonnen worden, hebben ze ergens een natuurimpact op de plaats van winning. De wetenschappelijke kennis van het Waddensysteem laat zien dat het gas daar zonder natuurschade kan worden gewonnen. Dat uitgerekend dit gas moet blijven zitten is uit oogpunt van mondiaal natuurbehoud een dubieus argument: de totale natuurimpact van het mondiale energiesysteem is kleiner met Waddengas dan zonder. Wie werkelijk natuurbezorgd is zouden moeten bepleiten revenuen uit ‘gebruik’ van de Wadden, in dit geval gaswinning zonder natuurschade, te investeren in de natuurwaarden van de Waddenzee. Zoals er ook een gebiedsfonds in de maak is voor Ternaard.  

Let wel, het is valide om tegen Waddengaswinning te zijn, om principiële en emotionele redenen, of om een punt te maken, om een spaak in het wiel te steken van een fnuikend systeem - dat mag allemaal. Waar ik me aan stoor is dat de tegenstanders eenzijdige en dubieuze argumenten gebruiken, en vooral dat ze de consequenties van hun stellingname verzwijgen: wereldwijd meer klimaatemissies en meer natuurschade wanneer het Waddengas wél gewonnen wordt. Dat zou ik verantwoordelijke opstelling vinden. “Geen gas winnen onder de Waddenzee” is eco-populisme.  

Eerder verschenen als column in Energiepodium, september 2021