Als we waar dan ook vandaan kolen, olie en gas importeren, en dat vervolgens gebruiken in onze energiecentrales, auto’s, huizen en fabrieken, kraait er geen haan naar. Behalve als een van de hoofdleveranciers, Poetin’s Rusland, een krankzinnige oorlog begint en Oekraïne platbombardeert, roepen we –terecht – om het hardst dat die importen moeten stoppen. Door de gestegen prijzen verdient Vladimir overigens nog meer dan voor de oorlog, want ja, onze economie moet door, en o ja - de gasopslagen moeten ook nog gevuld worden voorde winter aanbreekt.

Waar de vervangende gas, olie en kolen vandaan komen lijkt er amper toe te doen. Amerikaans schaliegas met hoge footprint? Best joh. Extra olie uit Saudi-Arabië, nu met gratis martelingen en moorden? Kom maar. Meer kolen uit Colombia met een saus van moorden en verkrachtingen? Waarom niet. We zien het toch niet?

De afhankelijkheid van Rusland laat zien dat we hartstikke klem zitten, zeiden prof. Kornelis Blok en ik onlangs unisono in Trouw. Helaas zijn is de omvang van de fossiele voorraden per land zo’n beetje omgekeerd evenredig met zijn positie op de Human Freedom Index.

Er zijn wel wat opties die de transitie vooruithelpen, deCO2-uitstoot doen verminderen en de onafhankelijkheid van Rusland (en andere naargeestige regimes) beperken, maar ze vergen allemaal tijd, capaciteit en systeeminzicht, en dat zijn alle drie schaarse goederen. Dus strompelen we voorwaarts, en regelmatig ook achterwaarts.

Maar waar de vervangende fossiele brandstoffen die we importeren ook vandaan mogen komen, vooral niet uit Nederland. Winning in eigen land is taboe, en we zijn rijk en hypocriet genoeg om dat effectieftegen te houden.

De hoofdargumenten tegen verdere winning in eigen land beginnen langzamerhand potsierlijk te worden.

Hoofdargument 1: Ja maar de CO2-uitstoot…

Die hangt samen met het gebruik, niet met de winning op zich. Wie de CO2-uitstoot wil laten dalen moet het gebruik terugbrengen, en het aandeel niet-CO2-uitstotende bronnen opvoeren. Dat kan vermoedelijk nog wat sneller dan nu gebeurt, maar laten we ons geen illusies maken: ook als het transitietempo verder omhooggaat, blijft nog vele jaren fossiele energie nodig. We kunnen blijven doen of dat niet zo is en ons blijven verzetten tegen binnenlandse winning, en het intussen stiekem blijven importeren uit landen meteen lage positie op de Human Freedom Index. Of we moeten winning c.q. verlenging van winning van olie en gas uit eigen land – nu taboe - toch echt serieus bekijken en bespreken.

Dat brengt naar hoofdargument 2: Ja maar volgens het Parijse klimaatakkoord en tal van wetenschappelijke rapporten mag geen nieuw fossiel worden gewonnen, dus Nederland moet geen olie of gas winnen.

Een 1,5- of 2-gradendoelstelling impliceert immers een eindig koolstofbudget. Maar let op, in de klimaatakkoorden van Parijs en Glasgow (en de meeste wetenschappelijke studies) gaat het om unabated fossiel, waarbij alle CO2 die in de brandstof besloten zit bij verbranding vrijkomt. Abated fossiel, waarvan de CO2 via afvang en opslag blijvend uit de atmosfeer wordt gehouden zodat dat gebruik niet het koolstofbudget opsnoept, mag volgens Parijs en Glasgow wel. Via een carbon takeback obligation CTBO kan voldoende abatement worden geregeld.

Zet de weerleggingen van hoofdargumenten 1 en 2 naast elkaar en er ontstaat ruimte voor verdere binnenlandse winning als via een CTBO wordt geborgd dat de CO2 van die voorraden niet in de atmosfeer raakt. Die eis kan ook opgelegd worden aan alle fossiele voorraden die nog op de markt komen, liefst in EU-verband. De natuur-footprint van Nederlands gas was al lager dan het wereldgemiddelde, maar kan (analoog aan een CTBO voor CO2) via verplichte compensatie van de biodiversiteitsvoetafdruk nog verder worden gereduceerd en zelfs in een positieve voetafdruk worden omgezet.

Voor kleine velden lijkt dat de aangewezen route. Voor het Groningenveld lijkt me zo’n weg alleen maar begaanbaar als de Groningsegemeenschap daar con amore mee in kan stemmen, wat wellicht zo is bij zeer ruimhartige condities. Zoals een substantieel deel van het eigendom en vooral de finalebeslissingsbevoegdheid in handen van de Groningers zelf geven. Het gedrag van de Nederlandse staat en de exploitanten van het Groningenveld (zie recent de NRC)heeft tot zeer veel wantrouwen in de instituties geleid. Als het antwoord ‘nee’ is en blijft valt dat te begrijpen en te respecteren.

Maar hoe dan ook, minister Jetten en staatssecretaris Vijlbrief, het gesprek over (CO2-vrij) fossiel uit eigen bodem moet worden opengegooid. Taboes zijn geen goede basis voor besluitvorming. En hypocrisie al helemaal niet.

Jan Paul van Soest

Verschenen op Energiepodium, 9 juni 2022

‍